Trong bầu không gian tĩnh lặng của đêm muộn, tôi lại hay trầm tư chiêm nghiệm về việc làm sao mà một lời dạy từ tận mấy nghìn năm trước, kinh qua bao dâu bể của thời gian, mà hiện tại vẫn còn nguyên vẹn trong tầm tay chúng ta. Đôi khi chúng ta thường lầm tưởng "Kho Tàng Pháp Bảo" phải là một thực thể đồ sộ, tương tự như một viện lưu trữ vĩ đại chứa đựng vô số thư tịch cổ hoặc những định dạng số hóa của công nghệ ngày nay. Thế nhưng, tôi lại cảm nhận nó mang hình ảnh của một chiếc mỏ neo hơn cả. Một thứ gì đó giữ cho tâm mình không bị cuốn trôi theo mấy cái trào lưu hay những cách giải thích "tiện lợi" của thời đại bây giờ.
Tôi tự đặt câu hỏi rằng, nếu thiếu đi kho tàng di sản đó —không có Tam Tạng Pāḷi, rồi mấy bản Chú giải, Phụ chú giải mà các bậc tiền bối đã dày công giữ gìn— ắt hẳn đạo Phật hiện thời đã bị biến dạng thành một loại tín ngưỡng pha trộn nào đó. Con người thường có tâm lý muốn biến mọi giáo lý trở nên "nhẹ nhàng" hơn, sao cho tương thích với nhịp sống hối hả hiện nay, tuy nhiên chính sự "bình dân hóa" đó đôi khi lại làm biến chất các giá trị đích thực của Chánh Pháp. Giáo pháp chân chính không tiêu vong trong một sớm một chiều. Nó sẽ dần trở nên mông lung và loãng đi từng chút một qua mỗi ngày, tới mức chúng ta không còn nhận diện được tôn chỉ nguyên sơ là gì.
Trong khi xem xét các trang kinh văn, tôi chợt thấy e sợ trước trọng trách "duy trì" di sản. Không phải giữ sách trên kệ cho sạch bụi, mà là làm sao để những chuẩn mực đó luôn hiện hữu trong tâm thức mình. Kho tàng Pháp Bảo đóng vai trò như một tiêu chuẩn đối chiếu. Trước một quan điểm mới lạ hay một lối thực hành "độc đáo", ta luôn có căn cứ để kiểm chứng. Nếu không có hệ thống chuẩn mực đó, chúng ta dễ dàng bị here cảm xúc riêng tư dẫn dắt hay bị sa lầy vào những kinh nghiệm tạm bợ. Hành trì dựa trên cảm hứng nhất thời ắt sẽ dẫn đến việc lầm đường lạc lối, cái này mình đã nếm trải không ít lần rồi.
Một điều thú vị là kho tàng Pháp này không chỉ dành cho hàng ngũ tu sĩ. Là một người cư sĩ, đôi lúc tôi cũng cảm nhận được trách nhiệm của mình đối với giáo pháp. Nhiệm vụ này không bắt nguồn từ việc đi giảng dạy đạo lý cho người đời, mà là nỗ lực học tập chuẩn xác, hiểu thấu đáo để không xuyên tạc bản chất của Pháp. Có vẻ như khi mình không dùng đến nó, Pháp Bảo chỉ là di sản chết, là mớ giấy mực nằm im lìm. Chỉ khi ta dùng Pháp bảo làm gương soi cho thân nghiệp và khẩu nghiệp hoặc trong những khoảnh khắc tâm trí xáo động, thì lúc đó giáo pháp mới thực sự phát huy tác dụng.
Khi tưởng nhớ các thế hệ cha ông đã kiên trì truyền tụng, sao chép kinh điển, rồi cẩn trọng kiểm chứng từng ký tự để truyền thừa, tôi thấy mình thật sự hời hợt. Ta có quyền truy cập mọi thứ chỉ bằng một cú chạm trên điện thoại thông minh, tuy nhiên sự dễ dàng ấy đôi lúc lại làm cho việc học đạo trở nên nông cạn. Gìn giữ giáo pháp nghe có vẻ vĩ đại, nhưng thực chất nó khởi đầu từ việc ta nhẫn nại ngồi xuống, đọc một đoạn kinh thật chậm, rồi tự hỏi mình có đang sống đúng như thế không. Chẳng cần những điều phô diễn, chỉ cần sự thành thật với bản thân là điều cốt yếu.
Bên ngoài thật lặng yên, chắc đã đến lúc tôi phải dừng lại những suy nghĩ miên man này. Pháp tính vẫn luôn hằng hữu, không hề lay động, chỉ là do chúng ta mải mê tìm kiếm những điều xa vời mà bỏ quên nền tảng thiết thực ngay tại đây. Có lẽ chính trong không gian lặng yên này, lời Phật dạy mới dễ dàng thấm đẫm vào lòng người nhất.